Chứng minh các điều kiện giành quyền nuôi con là một trong những vấn đề quan trọng và phức tạp khi vợ chồng ly hôn. Bởi lẽ, quyền trực tiếp nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục con không chỉ liên quan đến quyền lợi của cha mẹ mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển toàn diện của trẻ. Trong quá trình giải quyết ly hôn, Tòa án sẽ căn cứ vào nhiều yếu tố khác nhau để xác định ai là người có đủ điều kiện tốt nhất để đảm bảo lợi ích của con.
Do đó, việc hiểu rõ và biết cách chứng minh các điều kiện giành quyền nuôi con là điều vô cùng cần thiết, giúp cha hoặc mẹ có cơ sở pháp lý vững chắc khi bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình trước Tòa. Vậy chứng mình các điều kiện giành quyền nuôi con ra sao? Hãy cùng LuậtOnline tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
1. Quyền nuôi con được phân định dựa trên căn cứ nào?
Căn cứ theo quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 81 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, quyền nuôi con sau khi ly hôn được phân định dựa trên các căn cứ sau đây:
(i) Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.
(ii) Con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con.
2. Điều kiện giành quyền nuôi con
Theo quy định tại Điều 81 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 và Điều 6 Nghị quyết 01/2024/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng pháp luật giải quyết vụ việc HNGĐ, điều kiện giành quyền nuôi con được hướng dẫn cụ thể như sau:
Thứ nhất, xem xét đáp ứng điều kiện về việc đảm bảo quyền lợi về mọi mặt của con. Theo đó, phải đánh giá khách quan, toàn diện các tiêu chí sau đây:
(i) Điều kiện, khả năng của cha, mẹ trong việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con, bao gồm cả khả năng bảo vệ con khỏi bị xâm hại, bóc lột
(ii) Quyền của con được sống chung với người trực tiếp nuôi, được duy trì mối quan hệ với người cha, mẹ không trực tiếp nuôi
(iii) Sự gắn bó, thân thiết của con với cha, mẹ
(iv) Sự quan tâm của cha, mẹ đối với con
(v) Bảo đảm sự ổn định, hạn chế sự xáo trộn môi trường sống, giáo dục của con
(vi) Nguyện vọng của con được ở cùng với anh, chị, em (nếu có) để bảo đảm ổn định tâm lý và tình cảm của con
(vii) Nguyện vọng của con được sống chung với cha hoặc mẹ
Thứ hai, việc việc lấy ý kiến của con chưa thành niên từ đủ 07 tuổi trở lên phải bảo đảm các yêu cầu sau đây:
(i) Bảo đảm thân thiện, phù hợp với tâm lý, độ tuổi, mức độ trưởng thành để con có thể bày tỏ đúng và đầy đủ ý kiến của mình
(ii) Không lấy ý kiến trước mặt cha, mẹ để tránh gây áp lực tâm lý cho con
(iii) Không ép buộc, không gây áp lực, căng thẳng cho con
Thứ ba, đối với trường hợp con dưới 36 tháng tuổi, người mẹ trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục phải đáp ứng các điều kiện sau:
(i) Không bị mắc bệnh hiểm nghèo hoặc bị bệnh nặng khác mà không thể tự chăm sóc bản thân hoặc không thể trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.
(ii) Có thu nhập mỗi tháng bằng hoặc cao hơn một nửa tháng lương tối thiểu vùng tại nơi người mẹ đang cư trú và có tài sản nào khác để trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.
(iii) Người mẹ có điều kiện về thời gian tối thiểu để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.
3. Chứng minh các điều kiện giành quyền nuôi con
3.1. Điều kiện về kinh tế
Điều kiện về kinh tế, thu nhập là yếu tố đầu tiên và quan trọng nhất khi Tòa án xem xét quyền nuôi con. Người muốn giành quyền nuôi cần chứng minh rằng mình có thu nhập ổn định và đủ khả năng tài chính để đảm bảo các chi phí thiết yếu cho con như ăn uống, học tập, y tế và sinh hoạt hằng ngày. Thu nhập có thể đến từ tiền lương, kinh doanh, cho thuê tài sản hoặc các nguồn hợp pháp khác.
Khi trình bày trước Tòa, nên cung cấp các chứng cứ cụ thể như: hợp đồng lao động, bảng lương, sao kê ngân hàng, giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh hoặc giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản có giá trị. Điều này giúp Tòa án có cơ sở rõ ràng để đánh giá năng lực tài chính và sự ổn định trong việc nuôi con lâu dài.
3.2. Điều kiện về chỗ ở và môi trường sống
Điều kiện về môi trường sống cũng là một nội dung quan trọng cần chứng minh để giành quyền nuôi con. Theo đó, Tòa án sẽ xem xét xem chỗ ở đó có an toàn, ổn định và phù hợp cho sự phát triển của trẻ hay không.
Người muốn giành quyền nuôi cần chứng minh rằng con sẽ được sống trong một môi trường lành mạnh, có không gian riêng để học tập, vui chơi và được bảo đảm an ninh, vệ sinh. Các giấy tờ như sổ hồng, hợp đồng thuê nhà dài hạn, hóa đơn điện nước, hình ảnh thực tế nơi ở là những chứng cứ hữu ích để chứng minh yếu tố này.
3.3. Chứng minh mối quan hệ tình cảm với con
Bên cạnh điều kiện về kinh tế hay điều kiện vật chất, mối quan hệ tình cảm giữa cha, mẹ và con là yếu tố rất quan trọng để Tòa án xem xét khi quyết định quyền nuôi con. Một người có khả năng yêu thương, chăm sóc, quan tâm và gắn bó với con trong đời sống hằng ngày thường được đánh giá là có khả năng nuôi dưỡng tốt hơn về mặt tinh thần.
Để chứng minh yếu tố này, người yêu cầu có thể cung cấp các bằng chứng cụ thể thể hiện sự quan tâm, chăm sóc con từ trước đến nay. Chẳng hạn như hình ảnh cha hoặc mẹ đưa con đi học, đi khám bệnh, tham dự họp phụ huynh, các khoản chi tiêu cho con, thư từ, tin nhắn, cuộc gọi thể hiện sự chăm sóc, dạy dỗ. Ngoài ra, lời khai của người thân, hàng xóm, giáo viên hoặc người trông trẻ – những người trực tiếp chứng kiến quá trình gắn bó giữa cha/mẹ và con – cũng là nguồn chứng cứ có giá trị giúp Tòa án đánh giá mối quan hệ này.
Đặc biệt, đối với con từ đủ 7 tuổi trở lên, Tòa án còn xem xét nguyện vọng của con muốn ở với ai. Nếu con thể hiện mong muốn ở cùng cha hoặc mẹ mà có căn cứ chứng minh mối quan hệ tình cảm thân thiết, bền chặt thì đây là lợi thế rất lớn trong việc giành quyền nuôi con.
3.4. Điều kiện về thời gian chăm sóc con
Thời gian chăm sóc con là một trong những tiêu chí quan trọng để Tòa án xem xét ai là người phù hợp trực tiếp có quyền nuôi con sau ly hôn. Một người có công việc ổn định nhưng quá bận rộn, thường xuyên đi công tác xa hoặc không thể dành thời gian cho con trong sinh hoạt hàng ngày, sẽ khó có thể đảm bảo việc chăm sóc và giáo dục con tốt nhất. Ngược lại, người có thời gian linh hoạt, có thể trực tiếp đưa đón, chăm lo ăn uống, học tập, theo dõi sức khỏe và tâm lý của con sẽ được Tòa đánh giá cao hơn. Bởi lẽ, trẻ em cần sự quan tâm thường xuyên, gần gũi của cha hoặc mẹ để hình thành nhân cách, cảm xúc và sự an toàn tinh thần.
Khi chứng minh yếu tố này, người muốn giành quyền nuôi con nên trình bày rõ lịch làm việc, thời gian sinh hoạt, các hoạt động gắn bó với con như: đưa đón con đi học, tham gia họp phụ huynh, chăm sóc khi con ốm, hướng dẫn học bài, cùng con vui chơi… Có thể cung cấp thêm xác nhận của cơ quan làm việc hoặc lời khai của người thân, hàng xóm để chứng minh bạn là người trực tiếp quan tâm, chăm sóc con trong thời gian qua.
Tòa án sẽ đánh giá tổng thể xem ai là người có đủ thời gian và tinh thần trách nhiệm để đảm bảo con được chăm sóc ổn định, liên tục và chu đáo nhất. Do đó, việc thể hiện được mình là người luôn đồng hành, dành thời gian và tình cảm thực sự cho con là yếu tố then chốt giúp bạn có lợi thế lớn trong việc giành quyền nuôi con.
3.5. Các yếu tố khác
Ngoài các yếu tố chính trên, Tòa án còn có thể xem xét toàn diện các vấn đề khác như: mức độ ổn định tinh thần, hành vi đạo đức, thói quen sinh hoạt của cả hai bên. Nếu một bên có biểu hiện bạo lực, nghiện rượu, cờ bạc, ma túy hoặc thường xuyên vắng nhà, Tòa sẽ coi đó là yếu tố bất lợi khi xét quyền nuôi con. Mục tiêu cuối cùng mà Tòa án hướng đến là đảm bảo cho trẻ được sống trong điều kiện tốt nhất, cả về vật chất lẫn tinh thần, giúp các em có thể phát triển toàn diện và ổn định sau khi cha mẹ ly hôn.
4. Câu hỏi thường gặp khi ly hôn
4.1. Khi ly hôn, có bắt buộc phải chứng minh điều kiện giành quyền nuôi con không?
Việc chứng minh điều kiện giành quyền nuôi con khi ly hôn là điều cần thiết. Bởi lẽ, trong trường hợp hai bên không tự thỏa thuận được ai sẽ nuôi con, Tòa án sẽ căn cứ vào các yếu tố như kinh tế, chỗ ở, thời gian chăm sóc, nhân thân, đạo đức và mối quan hệ gắn bó với con. Vì vậy, việc chuẩn bị đầy đủ chứng cứ chứng minh điều kiện của mình là rất cần thiết.
4.2. Có thể yêu cầu thay đổi quyền nuôi con sau khi Tòa án đã ra phán quyết không?
Hoàn toàn có thể. Theo quy định tại Điều 84 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, nếu sau ly hôn, người đang trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con (ví dụ: mất việc, nghiện ngập, bạo hành, không chăm sóc con tốt), bên còn lại có quyền làm đơn yêu cầu Tòa án thay đổi người trực tiếp nuôi con.
4.3. Cần lưu ý gì khi chứng minh các điều kiện giành quyền nuôi con trước Tòa?
Việc chuẩn bị và trình bày chứng cứ là bước cực kỳ quan trọng trong quá trình giành quyền nuôi con. Dù bạn có đủ điều kiện về tài chính, chỗ ở hay thời gian chăm sóc, nhưng nếu không chứng minh được bằng tài liệu, bằng chứng cụ thể, thì Tòa án sẽ khó có căn cứ để chấp nhận yêu cầu. Khi nộp chứng cứ cho Tòa án, nên sắp xếp khoa học, theo từng nhóm nội dung (ví dụ: tài chính – chỗ ở – chăm sóc con), đồng thời trình bày ngắn gọn, mạch lạc để Hội đồng xét xử dễ theo dõi.
Trong phiên tòa, khi được hỏi, bạn cần trả lời trung thực, tự tin, tập trung vào lợi ích của con thay vì chỉ nói về mâu thuẫn giữa hai vợ chồng. Cách ứng xử bình tĩnh, thái độ tôn trọng cũng giúp bạn tạo được thiện cảm với Hội đồng xét xử.
4.4. Có cần luật sư hỗ trợ trong quá trình giành quyền nuôi con không?
Điều này không bắt buộc nhưng nên có. Luật sư sẽ giúp bạn thu thập chứng cứ hợp pháp, trình bày rõ ràng trước Tòa, và tư vấn chiến lược phù hợp để bảo vệ quyền lợi chính đáng của bạn và của con. Việc này không chỉ giúp hồ sơ của bạn thuyết phục hơn mà còn đảm bảo quá trình tố tụng diễn ra thuận lợi, đúng pháp luật.
Trên đây là toàn bộ nội dung liên quan đến Chứng minh các điều kiện giành quyền nuôi con. Việc chứng minh các điều kiện giành quyền nuôi con không chỉ là quá trình trình bày và cung cấp chứng cứ trước Tòa, mà còn là cách để cha hoặc mẹ thể hiện trách nhiệm, tình yêu thương và mong muốn dành cho con mình một cuộc sống tốt đẹp nhất. Dù ai là người trực tiếp nuôi dưỡng, mục tiêu cuối cùng vẫn phải hướng tới lợi ích và sự phát triển toàn diện của trẻ – cả về vật chất lẫn tinh thần.
